Eric Goens over zijn reis naar het einde van de wereld

Eric Goens, bekend van televisieprogramma's als ‘Het huis’ en ‘Het conclaaf’, maakt met ‘2050’ furore als internationale filmmaker. Samen met zijn crew trok hij naar Antarctica, de machinekamer van het klimaat, om prachtige beelden te maken van een ijzig landschap dat wordt bedreigd door de opwarming van onze planeet. 

Vanwaar komt jouw fascinatie voor Antarctica?

In 2017 maakte ik het televisieprogramma ‘Bargoens’ voor VRT Eén. In de reeks volgde ik acht inspirerende figuren in hun strijd tegen een ogenschijnlijk onoverwinnelijke vijand. Een van de protagonisten was poolreiziger Alain Hubert, die moest knokken om zijn basis op Antarctica te kunnen behouden. Dat was mijn eerste kennismaking met het continent, en het was liefde op het eerste gezicht. Sinds 2019 zetel ik in de raad van de International Polar Foundation en volg ik op de voet wat er gebeurt in het Belgische wetenschappelijke onderzoekscentrum op de Prinses Elisabethbasis. 

Tijdens mijn eerste bezoek aan Antarctica was ik dus meteen geprikkeld. De oneindige ijsvlaktes, de gure weersomstandigheden, de innovatieve basis in zo’n uniek kader… Het zaadje was geplant: aan het einde van m’n carrière zou ik een film maken over deze fascinerende plek. Gaandeweg bereikten mij steeds meer berichten over natuurrampen door het veranderende klimaat, niet enkel op Antarctica maar ook in de rest van de wereld. Denk bijvoorbeeld aan de waterbom in Spanje of de overstromingen in ons eigen land. Door de urgentie van de klimaatproblematiek heb ik beslist om dit project toch niet op de lange baan te schuiven en er meteen mee aan de slag te gaan. 

In de film toon je dat de gevolgen van de opwarming van de Aarde heel tastbaar zijn op Antarctica, en dat die ons vroeg of laat ook allemaal bereiken. Is de klimaatcrisis een onderwerp dat jou al lang bezighoudt?

Eigenlijk niet per se. Ik ben – net als de overgrote massa trouwens - altijd gematigd geweest. Ik ben niet het type dat mezelf zou gaan vastlijmen aan een schilderij om de problematiek aan te kaarten, maar ook zeker geen ontkenner. Door zelf op Antarctica te komen en de impact van de klimaatverandering zo duidelijk te zien en te voelen… Tja, dat doet iets met een mens. Als je dan niet beseft hoe groot het probleem is, dan is er iets grondig mis. 

En dus besliste je om een klimaatfilm te gaan maken.

Het is moeilijk om ‘2050’ in een hokje te plaatsen want het is echt een film voor een heel breed publiek die niet zweverig of schools bedoeld is. In tegenstelling tot andere klimaatfilms geloof ik niet dat de wereld om zeep is. Ik wilde net een nuchter én tastbaar verhaal brengen zonder doemscenario. 

‘2050’ is voor mij echt een stukje state of the art, want er zitten prachtige beelden van weidse landschappen en dieren in, die je zullen betoveren op het grote cinemascherm. De film belicht ook een mooi menselijk luik met pakkende human interest. Er is daarnaast ook ruimte voor het baanbrekende werk van de wetenschappers op de basis, zowel inhoudelijk als logistiek, en we geven hen de kans om hun resultaten, bezorgdheden en concrete oplossingen te delen. Dat alles zit gehuld in een avontuurlijk jasje, want gaan filmen bij temperaturen tot – 30 graden verloopt niet altijd van een leien dakje. En tot slot is ‘2050’ ook een duik in een vergeten luik van onze Belgische geschiedenis. Voor elk wat wils dus.

Je vertelt onder andere het waanzinnige verhaal van de Belgische ontdekkingsreiziger Adrien de Gerlache.

Het is niet te geloven dat de meeste van onze landgenoten deze man niet kennen. Voor mij is hij een van de grootste Belgen! Voor deze film kregen we toegang tot zijn familiearchief en hebben we pakkende dagboekfragmenten en prachtige foto’s kunnen verzamelen. Dankzij AI konden we beweging in die beelden brengen, waardoor ze des te harder binnenkomen. 

Wat veel mensen niet weten, is dat wij Belgen echt een grote rol hebben gespeeld op Antarctica; we waren de eersten die er overwinterden, we waren bij de founders van de Antarctic Treaty - het verdrag dat ervoor heeft gezorgd dat er geen grondstoffen mogen ontgonnen worden en dat er geen eigendomsrecht is -, we hebben er het meest innovatieve onderzoeksstation dat ons wereldwijd wordt benijd. Kortom, wij Belgen zijn echt pioniers op de Zuidpool, en daar zouden we toch trots op mogen zijn. 

Het continent is nog niet goed en wel ontdekt, of het dreigt al te verdwijnen. 

Gelukkig is het niet te laat. Met alles wat we vandaag weten en kunnen, zouden we tegen 2050 de evolutie volledig kunnen omkeren. Als we nu allemaal samen inspanningen leveren, kan zowel de temperatuur van onze planeet als het niveau van de zeespiegel terug beginnen zakken. 2050 staat dus niet voor de deur, maar is vandaag. Jammer genoeg lijkt een groot deel van de wereld dat niet te beseffen. 

Jouw film zal daar verandering in brengen?

Ik hoop dat ‘2050’ een soort bewustwordingsproces in gang zal zetten bij de grote massa, die net als ikzelf eigenlijk niet goed weet hoe een steentje bij te kunnen dragen. 

De mens heeft zich de afgelopen decennia op een arrogante manier boven de planeet geplaatst. Maar als het klimaat beslist om de teugels terug over te nemen, moeten wij ons nederig opstellen. We zijn onze planeet niet in de beste condities aan het overlaten aan de volgende generaties, terwijl die verantwoordelijkheid nochtans bij ieder van ons ligt. Veel mensen doen hun best hoor, door bijvoorbeeld een elektrische auto te kopen of zonnepanelen te installeren, maar eigenlijk is dat niet genoeg. 

Het is schrijnend om te zien dat het klimaat geen topprioriteit is bij politici, maar misschien moeten we stoppen met de vinger te wijzen naar regeringen en grote bedrijven en zelf en masse het goede voorbeeld geven. Als veel mensen beseffen dat het anders moet, kunnen we samen bouwen aan een betere wereld. Kijk maar naar hoe we omgaan met fossiele brandstoffen of het gebruik van afvalwater bijvoorbeeld, daar is ongelooflijk veel ruimte voor verbetering. Ondanks de keiharde omstandigheden slagen ze er daar op Antarctica in om een hele basis draaiende te houden zonder uitstoot. Als het daar zero emission kan, waarom hier dan niet?

Over harde omstandigheden gesproken, de hele draaiperiode was waarschijnlijk ook geen walk in the park? 

De crew moest soms werken aan gevoelstemperaturen tot –40 en zelfs –50 graden Celsius. Dat is echt geen sinecure. Daarnaast heb je op de basis weinig luxe; je kan niet even je telefoon nemen om te bellen of naar de winkel rijden. We gingen dus echt terug naar een soort oertoestand en waren volledig aangewezen op elkaar. Dat maakte het natuurlijk ook een onvergetelijk avontuur. 

De heftige weersomstandigheden waren voor ons het spannendst. Eén moment ga ik niet snel vergeten: met de hele ploeg zaten we in een container die achter een sneeuwruimer hing. We kwamen terecht in een whiteout, een zware sneeuwstorm waarbij je de grond niet meer van de lucht kan onderscheiden en alles dus wit is. De sneeuwruimer had pas na zes uur door dat we losgeschoten waren. Ondertussen zaten wij al uren vast in die container waar de storm op inbeukte. We konden er onmogelijk uit door de hevige wind. Dan voel je je echt heel klein en kwetsbaar. 

Anderzijds ben ik heel dankbaar dat ik de kans heb gekregen om het continent beter te leren kennen, dat was echt een voorrecht. Op de Derwael-kade zijn misschien 500 mensen geweest, ooit. Het is oprecht de mooiste plek op aarde. De landschappen zijn zo adembenemend en overweldigend dat ze je raken en beroeren. Ik heb echt geprobeerd om dat magische gevoel ook in de film te steken zodat het publiek zich op Antarctica waant. Het ijs aan die kade is trouwens 800 meter dik, maar iets verderop schiet er nog slechts 400 meter van over. De gedachte dat het landschap dreigt te verdwijnen, is heel confronterend. Ik hoop dat gevoel van onrecht en verdriet te kunnen overdragen aan de mensen die de film zien.